Οι εκπαιδευτικές μονάδες στην Ελλάδα είναι οι ίδιες εδώ και δεκαετίες. Τα κτίρια, οι τάξεις, οι εκπαιδευτικοί, ακόμα και τα προγράμματα. Οι ελάχιστες παρεμβάσεις των κυβερνήσεων έχουν εισάγει νέα στοιχεία αλλά αυτά δεν υπήρξαν ποτέ ούτε αρκετά ούτε τόσο οργανωμένα ώστε να μιλήσουμε για άλμα εμπρός.

Πράγματι, υπάρχουν πλέον τάξεις με προτζέκτορες, περισσότερα των δύο, εργαστήρια υπολογιστών, αρκετοί εκπαιδευτικοί είναι εξοικειωμένοι με τις σύγχρονες τεχνολογίες, οι μαθητές στην πλειονότητά τους παίζουν τα κοινωνικά δίκτυα στα δάχτυλα μπροστά σε ένα smartphone, ακόμα και οι γονείς βιώνουν συχνά την ψευδαίσθηση του χάκερ μέσα σε ένα facebook group ή πίσω από την ανωνυμία ενός twitter λογαριασμού.

Παρόλα αυτά, όταν βρεθήκαμε μπροστά στην κρίση της πανδημίας, ένα ποσοστό μαθητών, εκπαιδευτικών και κηδεμόνων, δήλωσε αδυναμία προσαρμογής. Το ενδιαφέρον στην περίπτωση αυτή δεν αφορά εάν το ποσοστό αυτό είναι μεγάλο ή μικρό αλλά πως υπάρχει τέτοιο ποσοστό.

Βρεθήκαμε μπροστά σε μία κρίση Παιδείας, ουσιαστικά, όπου άλλοι δεν ήξεραν πώς να χρησιμοποιήσουν νέα εργαλεία, άλλοι δεν ήθελαν και άλλοι μπήκαν στη μάχη ντυμένοι πιερότοι.

Οι προκλήσεις στη ζωή αποκαλύπτουν τον χαρακτήρα μας. Ή θα αποδειχθείς άνθρωπος με θέληση ή άνθρωπος με δικαιολογίες. Δεν υπάρχει ενδιάμεση κατάσταση.

Η Πολιτεία, προς μεγάλη έκπληξη πολλών από εμάς που συμμετέχουμε στις εκπαιδευτικές διαδικασίες, αντέδρασε αστραπιαία και οργανωμένα. Οδηγίες, εργαλεία, βοήθεια, συντονισμός. Κι ένα μεγάλο fail. Η προαιρετική συμμετοχή.

Προσπαθώντας να δω και την άλλη πλευρά, καταλαβαίνω για ποιον λόγο αφέθηκε όλη αυτή η προσπάθεια στα χέρια ενός «πατριωτικού φιλότιμου». Είναι αρκετό το κάθε ποσοστό όταν δηλώνει πως δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο ή δεν έχει υπολογιστή, λάπτοπ, τάμπλετ ή έξυπνο κινητό τηλέφωνο.

Ακόμα κι αν εξοργιστούμε με το γεγονός πως εν έτει 2020 δεν αντιλαμβάνονται όλα τα νοικοκυριά πως εκτός από τηλεόραση, πλυντήριο και ψυγείο, οφείλουν να έχουν μέσα πρόσβασης στο διαδίκτυο, όχι μόνο ως επιλογή ψυχαγωγίας αλλά κυρίως ως μέσο αυτοεξυπηρέτησης στη σύγχρονη ζωή, δεν μπορούμε παρά να σεβαστούμε και τις περιπτώσεις όπου όντως υπάρχουν τα μέσα αλλά υπάρχουν και πολλοί δυνητικοί χρήστες. Έτσι, σε μία τετραμελή οικογένεια όπου όλοι θα έπρεπε να εμπλακούν με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ναι, είναι δύσκολη η οργάνωση όταν φτάνει η στιγμή να αποφασιστεί ποιος θα χρησιμοποιήσει τον υπολογιστή, το λάπτοπ ή το κινητό.

Και φυσικά υπάρχει πάντα η πραγματικότητα των κακών συνδέσεων καθώς και η αδυναμία μαθησιακής αποτελεσματικότητας μέσα από μικρές οθόνες.

Κουτσά στραβά, λοιπόν, πάντα με λάβαρο το φιλότιμο, βουτήξαμε στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, άλλες φορές γκρινιάζοντας κι άλλες φορές χειροκροτώντας.

Η πλειονότητα μαθητών και εκπαιδευτικών ανταποκρίθηκε. Οι εκπαιδευτικές μονάδες οργανώθηκαν και προχώρησαν σε ρηξικέλευθες απόπειρες να προσφέρουν, να βελτιωθούν και να καταφέρουν, σε σύντομο χρονικό διάστημα, να δημιουργήσουν μία νέα εκπαιδευτική ρουτίνα.

Στην πορεία μας αυτή, συν των άλλων, αποκαλύφθηκαν κι όλες οι αδυναμίες μας.

Η παλιακή «χρήση Η/Υ» κατακρημνίστηκε σαν χάρτινος πύργος απέναντι στην σύγχρονη απαίτηση για ψηφιακές δεξιότητες. Για την ικανότητα, δηλαδή, να ανταποκρινόμαστε γρήγορα και ψύχραιμα μπροστά σε κάθε νέο ψηφιακό εργαλείο.

Οι γονείς, με όλους τους περιορισμούς της καθημερινότητάς τους, αντιλήφθηκαν το ολίγιστο της μέχρι πρότινος συμμετοχής τους στην εκπαιδευτική διαδικασία –κάτι που αποτελεί κοινό μυστικό σχεδόν σε όλες τις σχολικές μονάδες.

Η επιβεβλημένη εμπλοκή των γονέων στις εκπαιδευτικές διαδικασίες αναδείχθηκε ως μία από τις πιο δύσκολες παραδοχές αυτής της κρίσης.

Εκεί που οι γονείς θεωρούσαν ως συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία, μία ουτοπική απαίτηση γνώσης των μαθημάτων, έπρεπε να δώσουμε μια μάχη ώστε να ξεδιαλύνουμε την σύγχυση –άλλοτε εξαιτίας πανικού και άλλοτε εξαιτίας μίας υποσυνείδητης τεμπελιάς, η οποία, μάλιστα, αρέσκεται να επαναπαύεται επιρρίπτοντας ευθύνες στο σχολείο.

Συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία από μέρους των γονέων, σημαίνει πως είναι δική τους ευθύνη να φροντίζουν ώστε ο μαθητής να συμμετέχει στην ψηφιακή του τάξη, να είναι παρών στην ώρα του στο live μάθημα, να εκτιμά, τελικά, αυτό που του προσφέρεται, όχι μόνο εκπαιδευτικά αλλά σε έναν δια βίου σεβασμό που θα πρέπει να επιδεικνύει κάθε φορά που κάποιος στη ζωή του θα τείνει χείρα βοηθείας.

Αυτό θα αρκούσε από τους γονείς. Αυτή πρέπει να είναι η εμπλοκή τους με την εκπαιδευτική διαδικασία.

Προχωρούμε προς το τέλος αυτής της δύσκολης αρχής. Δεν γνωρίζουμε πόσο θα αλλάξει η ζωή μας αλλά αντιλαμβανόμαστε πως θα αλλάξει.

Κι έχει έρθει η ώρα μιας άλλης επώδυνης παραδοχής. Πως η Εκπαίδευση –και όχι μόνο η Παιδεία- είναι όπως το Διαδίκτυο: μέρος της καθημερινότητάς μας και όχι εμβόλιμη προσθήκη σε ώρες ανάγκης.

Η Εκπαίδευση «μετά», οφείλει να σεβαστεί το φιλότιμο –ακόμα και τον πανικό, που με κάθε δυνατό τρόπο, αντιμετωπίστηκε- ώστε να προβάλει ένα νέο «πρόσωπο» μαθητή, καθηγητή, γονέα και σχολικής μονάδας.

Η Εκπαίδευση «μετά», απαιτεί μεγαλύτερη σοβαρότητα, πιο ψύχραιμο συντονισμό και μια πατριωτική συμμετοχή στα επόμενα βήματα για το μέλλον, διότι αυτά θα είναι η επιβράβευση όσων επέδειξαν φιλότιμο, με το δικό του προσωπικό κόστος ο καθένας, κι έτσι θα δομηθεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο με πολίτες που θέλουν να προσπαθούν και όχι να δικαιολογούνται.

Αυτό, μάλιστα, θα πρέπει να είναι μέγιστη απαίτηση των ίδιων των γονέων, διότι όπως συμβαίνει με το διαδίκτυο, έτσι και με την Εκπαίδευση, η ζωή δεν είναι μόνο αυτό που συμβαίνει στο σαλόνι μας αλλά αυτό που θα συμβεί μόλις ανοίξουμε την πόρτα.

Σκεφτείτε πολύ σοβαρά, λοιπόν, πως το παιδί σας μεγαλώνει, προχωρά και θα χρειαστεί να ανοίξει πολλές πόρτες στο μέλλον.